Cesarskie cięcie – czy ma wpływ na prawidłową florę bakteryjną dziecka?
Do zakończenia ciąży może dojść w wyniku porodu siłami natury lub cesarskiego cięcia. Zazwyczaj, gdy matka jest zdrowa, a dziecko rozwija się prawidłowo, kobieta rodzi siłami natury. Niestety, czasem dochodzi do komplikacji, które zmuszają lekarzy do podjęcia decyzji o przeprowadzeniu cesarskiego cięcia. Warto jednak pamiętać, że każda interwencja chirurgiczna niesie ze sobą większe ryzyko niż procesy fizjologiczne, do których przygotowała nas natura. W jaki sposób cesarskie cięcie wpływa na kształtowanie flory bakteryjnej dziecka?
Najlepszym rozwiązaniem dla dziecka i jego matki jest poród naturalny, w przypadku którego mamy do czynienia ze zjawiskiem fizjologicznym. Kobieta, który rodzi siłami natury, szybciej powraca do pełni sił i od razu może sprawować opiekę nad noworodkiem. Tuż po porodzie dziecko przykłada się do piersi matki, co nie tylko sprzyja zbudowaniu pomiędzy nimi silnej więzi, ale przede wszystkim wpływa korzystnie na zdrowie i rozwój maluszka. Niestety, statystyki są alarmujące. W 2014 roku aż 34% dzieci przyszło na świat przez cesarskie cięcie, podczas gdy Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, iż zaledwie w 10% tego typu przypadków zabieg ma uzasadnienie medyczne.
Kolonizacja przewodu pokarmowego noworodka
Istnieje silna korelacja między rodzajem porodu a kształtowaniem mikroflory przewodu pokarmowego dziecka. Rodzaj i liczba bakterii nabytych przez noworodka zależy od tego, w jakich okolicznościach przyjdzie on na świat. Podczas porodu naturalnego dziecko przemieszcza się przez kanał rodny matki, który zasiedlają głównie bakterie kwasu mlekowego. Sposób narodzin odgrywa zatem niezwykle istotną rolę, ponieważ w dużej mierze określa kierunek kształtowania flory bakteryjnej przewodu pokarmowego noworodka, która wpływa na funkcjonowanie jego przewodu pokarmowego i układu immunologicznego. Kontakt dziecka z odpowiednimi szczepami bakterii pochodzącymi z kanału rodnego matki i jej skóry jest bardzo ważny. Podczas porodu naturalnego w przeciągu pierwszej doby dochodzi do kolonizacji dolnej partii przewodu pokarmowego noworodka bakteriami tlenowymi i względnie beztlenowymi z rodzaju Escherichia, Enterococcus, Staphylococcus i Lactobacillus. Następnie w przewodzie pokarmowym dziecka zaczynają przeważać bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, które stanowią naturalną barierę ochronną organizmu. Oprócz nich mikroflorę przewodu pokarmowego dziecka tworzą takie mikroorganizmy jak Bacteroides, Clostridium i Eubacterium (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).
Cesarskie cięcie jest zabiegiem chirurgicznym, podczas którego dziecka nie ma kontaktu z mikroflorą pochwy i dróg rodnych matki. Mikroflora przewodu pokarmowego noworodka w dużej mierze przypomina florę bakteryjną skóry, przeważają w niej bakterie z rodzaju Staphylococcus, Corynebacterium, Propionibacterium i Clostridium. Wykazano też, że u dzieci, które urodziły się w wyniku cesarskiego cięcia, liczba ścisłych beztlenowców z rodzaju Bifidobacterium oraz gatunku Bacteroides fragilis jest obniżona. U noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie obserwuje się pewne opóźnienie w kolonizacji przewodu pokarmowego wyżej wspomnianymi bakteriami należącymi do bezwzględnych beztlenowców (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).
W związku z tym, iż cesarskie cięcie jest zabiegiem chirurgicznym, który stanowi spore obciążenie dla organizmu kobiety, po powrocie z sali operacyjnej świeżo upieczona matka zazwyczaj nie ma sił i nie może sprawować opieki nad swoim dzieckiem. Często zdarza się, iż noworodek pierwszą dobę życia spędza na oddziale poporodowym, wówczas nabywa on bakterie z otoczenia szpitalnego oraz od osób, z którymi ma bezpośredni kontakt – pielęgniarek, położnych i lekarzy. Dla zdrowia dziecka opóźnienie kontaktu ze skórą matki i karmienia piersią nie jest korzystne. Mleko matki stanowi bogactwo cennych składników odżywczych oraz czynników istotnych z punktu widzenia odporności dziecka. Podczas karmienia piersią mama przekazuje swojemu dziecku przeciwciała, które zostały wytworzone w jej organizmie (odporność bierna) oraz „dobre” bakterie kwasu mlekowego. W sytuacji, gdy w pierwszej dobie życia noworodek nie ma kontaktu z matką, jego przewód pokarmowy zostaje zasiedlony niekorzystnymi bakteriami z otoczenia szpitalnego oraz mikroorganizmami pochodzącymi od personelu medycznego. Dziecko otrzymuje zatem zarówno „dobre” bakterie ze skóry pielęgniarek, lekarzy i położnych, jak i potencjalne patogeny, które występują w danym szpitalu (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).
Cesarskie cięcie niesie ze sobą ryzyko pojawienia się komplikacji zarówno u matki, jak i u jej nowo narodzonego dziecka, które w wyniku powikłań może trafić na oddział intensywnej terapii lub przebywać w szpitalu dłużej od swoich rówieśników, którzy przyszli na świat w wyniku porodu naturalnego. Zdarza się, iż u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie pojawiają się infekcje, które wymagają podawania antybiotyków. Niestety, tego typu leki eliminują zarówno patogeny, jak i „dobre” bakterie kwasu mlekowego, osłabiając naturalne bariery ochronne organizmu. Odbudowa naturalnej mikroflory przewodu pokarmowego u dziecka, któremu podawano antybiotyki, może trwać od 6 do 10 miesięcy (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).
Jaki wpływ na funkcjonowanie organizmu ma mikroflora przewodu pokarmowego?
Flora bakteryjna przewodu pokarmowego wpływa na dojrzewanie i funkcjonowanie systemu odpornościowego, który ma za zadanie chronić organizm przed potencjalnymi patogenami takimi jak bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty. Układ immunologiczny odgrywa też kluczową rolę w zwalczaniu komórek nowotworowych. Zarówno cesarskie cięcie, jak i karmienie dziecka mlekiem zastępczym utrudnia kolonizację przewodu pokarmowego dziecka „dobrymi” bakteriami kwasu mlekowego. W rezultacie mikroflorę jelitową tworzą różne mikroorganizmy, w tym potencjalne patogeny, które prowadzą do zachwiania homeostazy organizmu. Bakterie kwasu mlekowego, które kolonizują przewód pokarmowy, uczestniczą w syntezie cennych witamin oraz w trawieniu cukrów nieprzyswajalnych dla człowieka i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Te ostatnie wykazują działanie immunomodulujące, jednocześnie stymulują wzrost i różnicowanie nabłonka jelitowego. W związku z tym, iż bakterie kwasu mlekowego konkurują z potencjalnymi patogenami o substancje odżywcze oraz o miejsce przylegania do nabłonka jelit, duża liczebność „dobrych” bakterii w naturalny sposób chroni nas przed infekcjami. Naukowcy udowodnili też, iż bakterie kwasu mlekowego odgrywają kluczową rolę w rozwoju komórek układ odpornościowego, np. bakterie z rodzaju Bifidobacterium stymulują rozwój limfocytów T regulatorowych.
W sytuacji, gdy dochodzi do zachwiania równowagi mikroflory przewodu pokarmowego np. wskutek przyjmowania antybiotyków, cesarskiego cięcia, karmienia mlekiem zastępczym, system odpornościowy noworodka nie rozwija się prawidłowo. Przyczynia się to do wzrostu ryzyka wystąpienia alergii, chorób autoimmunologicznych np. Leśniowskiego-Crohna, celiakii i cukrzycy w późniejszych etapach życia dziecka. Szwedzcy naukowcy wykazali też, iż dzieci urodzone przez cesarskie cięcie częściej borykają się z chorobami takimi jak atopowe zapalenie skóry, astma, alergiczny nieżyt nosa oraz biegunki w pierwszym roku życia. Podsumowując, kolonizacja przewodu pokarmowego noworodka „dobrymi” bakteriami kwasu mlekowego wywiera ogromny wpływ na rozwój i zdrowie dziecka. Co jednak zrobić, gdy maluszek przychodzi na świat w wyniku cesarskiego cięcia?
Kiedy warto stosować probiotyki u noworodków?
Dziecom urodzonym drogą cesarskeigo cięcia podobnie jak tym, które urodziły się z niską masą urodzeniową czy przedwcześnie zaleca się podawanie probiotyków dedykowanych noworodkom. W związku z tym, iż zmiany mikroflory jelitowej utrwalają się ok. 2 – 3. roku życia, w celu zapewnienia odpowiedniego składu flory bakteryjnej preparat ten należy zacząć stosować możliwie jak najszybciej. Probiotyki to produkty zawierające żywe, starannie wyselekcjonowane szczepy bakterii kwasu mlekowego o udokumentowanym działaniu prozdrowotnym. Skuteczność działania tego typu preparatów polega na hamowaniu odpowiedzi alergicznej, eliminacji bakterii chorobotwórczych i uszczelnieniu ścian jelita. Ponadto bakterie kwasu mlekowego stymulują rozwój układ immunologicznego. Przykładem produktu, który może odegrać kluczową rolę przy kolonizacji przewodu pokarmowego dziecka, które przyszło na świat w wyniku cesarskiego cięcia, jest FFbaby. To pierwszy na polskim rynku preparat dla noworodków, który został opracowany przez mikrobiologów i neonatologów. Skuteczność działania FFbaby potwierdzają badania kliniczne, które zostały przeprowadzone w 8 najważniejszych ośrodkach neonatologicznych w Polsce z udziałem 153 noworodków.
FFbaby zawiera dwa żywe szczepy bakterii kwasu mlekowego – Bifidobacterium breve PB04 oraz Lactobacillus rhamnosus KL53A, które stanowią mikroflorę dominującą w przewodzie pokarmowym dzieci urodzonych w wyniku porodu naturalnego. Preparat ten pozwala uniknąć dysfunkcji przewodu pokarmowego, które mogą powodować stany zapalne jelit, martwicze zapalenie jelit, a nawet sepsę i inne groźne choroby. FFbaby jest jedynym dostępnym w Polsce preparatem probiotycznym dla dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie, który zawiera szczep Bifidobacterium breve PB04.
Stosowanie produktu FFbaby zaleca się w przypadku nowo narodzonych dzieci, u których wystąpiły zaburzenia składu flory bakteryjnej układu pokarmowego wywołane przedwczesnym porodem, niewielką masą urodzeniową, cesarskim cięciem, niekarmieniem piersią, stosowanie antybiotykoterapii okołoporodowej oraz przebywaniem na oddziałach szpitalnych bez możliwości kontaktu z matką.
FFbaby to preparat probiotyczny, który może być stosowany od pierwszych godzin życia noworodka w celu kolonizacji jego przewodu pokarmowego przez właściwe bakterie. Produkt ten został przebadany w polskich ośrodkach neonatologicznych co jest niezwykle ważne, ponieważ probiotyki przynoszące świetne rezultaty za granicą, mogą nie wykazywać efektów klinicznych w Polsce. Wynika to z różnic w składzie mikroflory jelitowej w poszczególnych szerokościach geograficznych, które wynikają m.in. z odmiennego sposobu odżywiania.
FFbaby stanowi najlepsze rozwiązanie dla dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie, produkt ten warto zacząć podawać noworodkowi już od pierwszych godzin życia przez okres 6 tygodni. Pozwala on uzyskać równowagę flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym maluszka, co jest niezwykle istotne, ponieważ bakterie kwasu mlekowego stanowią naturalną barierę ochronną organizmu. W sytuacji, gdy populacja bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium nie jest dostatecznie liczna, ryzyko wystąpienia infekcji bakteryjnych, stanów zapalnych i groźnych chorób, w tym sepsy, wyraźnie wzrasta. Dla noworodka, którego układ immunologiczny nie jest dojrzały, każda infekcja stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Leczenie zakażeń bakteryjnych wiąże się z koniecznością podawania dziecku antybiotyków, które eliminują zarówno patogeny, jak i „dobre” bakterie kwasu mlekowego. Odbudowa naturalnej mikroflory przewodu pokarmowego wymaga czasu – może trwać od 6 do 10 miesięcy. W tym czasie organizm dziecka jest podatny na kolejne infekcje. W związku z tym warto rozważyć zakup FFbaby, który stanowi najlepszą inwestycję w pierwszych 6 tygodniach życia dziecka. Produkt ten wywiera pozytywny wpływ na prawidłowy rozwój dziecka i funkcjonowanie jego układu immunologicznego w późniejszych latach życia.
Jańczewska Iwona, Domżalska-Popadiuk Iwona; 2014; Znaczenie kolonizacji bakteryjnej przewodu pokarmowego noworodków donoszonych urodzonych drogą cesarskiego cięcia; Ann. Acad. Med. Gedan; 44; 99-104
