Czy sposób porodu ma znaczenia dla dziecka? Poród naturalny kontra cesarskie cięcie

Poród naturalny jest procesem fizjologicznym, do którego organizm kobiety został przygotowany. Niestety, czasem z różnych powodów ciąża musi zostać zakończona cesarskim cięciem. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby wykonywanych zabiegów chirurgicznych. Czy sposób porodu ma znaczenie dla dziecka? W niniejszym artykule przedstawiamy wpływ rodzaju porodu na mikroflorę dziecka.

Poród naturalny znacznie różni się od cesarskiego cięcia, które w rzeczywistości jest poważną operacją obciążoną pewnym ryzykiem. Ze względu na charakter „cesarki” lekarze powinni ją przeprowadzać tylko wówczas, gdy istnieje zagrożenie dla zdrowia lub życia matki lub rozwijającego się w jej organizmie dziecka. Wykazano, iż sposób porodu wywiera ogromny wpływ na stan noworodka i jego dalszy rozwój, w tym kształtowanie mikroflory dziecka.

Dlaczego poród naturalny jest lepszy dla dziecka i jego matki?

W związku z tym, iż poród siłami natury jest zjawiskiem fizjologicznym, stanowi najlepsze rozwiązanie zarówno dla dziecka, jak i jego matki. W wyniku ewolucji wykształceniu uległy mechanizmy, które mają za zadanie zapewnić prawidłowy rozwój noworodka.

Jak przebiega kolonizacja przewodu pokarmowego noworodka?

Z przeprowadzonych badań wynika, iż sposób porodu wywiera ogromny wpływ na rodzaj i liczbę bakterii nabytych przez noworodka. Podczas porodu siłami natury dziecko ma kontakt z mikroflorą matki poprzez drogi rodne. Sposób narodzin odgrywa zatem niezwykle istotną rolę, ponieważ kontakt z mikroflorą matki w trakcie porodu i tuż po nim jest idealną sytuacją dla noworodka. Funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz układu immunologicznego dziecka zależy od tego, z jakimi bakteriami i w jakich okolicznościach zetknie się ono w pierwszych godzinach oraz dniach swojego życia. W przypadku porodu siłami natury dolne partie przewodu pokarmowego noworodka w przeciągu pierwszej doby są kolonizowane przez bakterie tlenowe i względnie beztlenowe z rodzaju Escherichia, Enterococcus, Staphylococcus i Lactobacillus. Następnie w przewodzie pokarmowym dziecka zaczynają dominować „dobre” bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Oprócz nich w skład mikroflory przewodu pokarmowego noworodka wchodzą takie mikroorganizmy jak Bacteroides, Clostridium i Eubacterium (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

Cesarskie cięcie, ze względu na swoją specyfikę, uniemożliwia kontakt dziecka z mikroflorą pochwy i dróg rodnych matki. Skład mikroflory przewodu pokarmowego dziecka jest w dużej mierze zbliżony do składu mikroflory skóry, dominują w niej bakterie z rodzaju Staphylococcus, Corynebacterium, Propionibacterium i Clostridium. Ponadto u noworodków, które przyszły na świat w wyniku cesarskiego cięcia, obserwuje się obniżoną liczbę ścisłych beztlenowców z rodzaju Bifidobacterium oraz z gatunku Bacteroides fragilis. Zasiedlanie przewodu pokarmowego dzieci wyżej wspomnianymi bakteriami zachodzi z pewnym opóźnieniem w stosunku do ich rówieśników urodzonych siłami natury (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

Ponadto cesarskie cięcie jest zabiegiem chirurgicznym, który stanowi duże obciążenie dla organizmu matki. Po powrocie z sali operacyjnej kobieta bardzo często jest nieprzytomna i zmęczona. Wszystko to przyczynia się do opóźnienia pierwszego kontaktu noworodka ze skórą matki oraz karmienia piersią. Tymczasem mleko matki nie tylko dostarcza dziecku przeciwciała (odporność bierna), ale też cenne bakterie kwasu mlekowego. Brak kontaktu z matką oraz przebywanie dziecka na oddzielnej sali szpitalnej prowadzi do kolonizacji jelit noworodka niekorzystnymi bakteriami z otoczenia szpitalnego. W tym miejscu warto zaznaczyć, iż na oddziałach neonatologicznych i położniczych mamy do czynienia ze stosunkowo dużą koncentracją potencjalnych patogenów, co wpływa negatywnie na kształtowanie mikroflory przewodu pokarmowego dziecka (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

Nie tylko rodzaj porodu, ale też sposób karmienia dziecka odgrywa kluczową rolę w kolonizacji przewodu pokarmowego dziecka. Mleko matki pełni rolę naturalną synbiotyku, bowiem zawiera zarówno probiotyki, czyli żywe szczepy bakterii kwasu mlekowego, jak i prebiotyki, czyli substancje promujące wzrost „dobrych” bakterii. Wśród prebiotyków kluczową rolę odgrywają oligosacharydy. U noworodków karmionych piersią obserwuje się szybki wzrost liczby i szczepów bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Bifidobacterium. Mikroorganizmy te szybko stają się dominującą florą bakteryjną, szacuje się, że stanowią od 60 do 90% wszystkich drobnoustrojów obecnych w stolcu. Bakterie z rodzaju Bifidobacterium wytwarzają kwas mlekowy, nadtlenek wodoru, bakteriocyny oraz aktywne kwasy organiczne, które chronią przewód pokarmowy dziecka przed patogennymi szczepami Escherichia coli i Clostridium perfringens. Najbogatsza w bakterie kwasu mlekowego jest siara matka, dostarcza ona zarówno bakterie z rodzaju Bifidobacterium, jak i Lactobacillus oraz oligosacharydy promujące ich wzrost (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

Naukowcy zauważyli też, że flora bakteryjna dzieci karmionych gotowymi mieszankami dla niemowląt jest bardziej zróżnicowana gatunkowo. Jednocześnie zawiera ona aż 10-krotnie mniej bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus niż mikroflora noworodków karmionych piersią. U dzieci, którym podaje się mleko zastępcze, obserwuje się wzrost liczebności populacji bakterii z rodzaju Bacteroides i Enterobacter (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

Ponadto cesarskie cięcie zwiększa ryzyko pojawienia się powikłań u noworodka. W ich wyniku dziecko może trafić na oddział intensywnej terapii lub przebywać w szpitalu dłużej od swoich rówieśników, którzy przyszli na świat w sposób naturalny. Czasem koniecznością staje się także podawanie antybiotyków noworodkom urodzonym w wyniku cesarskiego cięcia. Leki te przyczyniają się do obniżenia liczebności bakterii z rodzaju Bifidobacterium oraz z gatunku Bacteroides fragilis. U dziecka, które zostało poddane antybiotykoterapii, odbudowa naturalnej mikroflory przewodu pokarmowego może przebiegać od 6 do 10 miesięcy (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

Dlaczego mikroflora przewodu pokarmowego dziecka jest tak ważna?

Mikroflora przewodu pokarmowego odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu aktywności układu immunologicznego. W wyniku zasiedlenia jelit „złymi” mikroorganizmami organizm nie funkcjonuje prawidłowo i dochodzi do zachwiania jego homeostazy. Bakterie, które kolonizują przewód pokarmowy, uczestniczą w syntezie cennych witamin oraz w trawieniu cukrów nieprzyswajalnych dla człowieka oraz krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Te ostatnie pełnią rolę immunomodulującą, ponadto stymulują wzrost i różnicowanie nabłonka jelitowego. W związku z tym, iż bakterie kwasu mlekowego konkurują z potencjalnymi patogenami o składniki pokarmowe oraz miejsce przylegania do nabłonka jelit, duża liczebność „dobrych” bakterii chroni nas przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Ponadto wykazano, iż bakterie kwasu mlekowego odgrywają kluczową rolę w rozwoju komórek układu odpornościowego. Np. bakterie z rodzaju Bifidobacterium stymulują rozwój limfocytów T regulatorowych (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014).

W wyniku zachwiania równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego noworodka jego system odpornościowy nie rozwija się prawidłowo. W rezultacie zwiększa się ryzyko wystąpienia alergii, chorób autoimmunologicznych, celiakii i cukrzycy w późniejszych etapach życia dziecka. Naukowcy wykazali, iż u dzieci urodzonych w wyniku cesarskiego cięcia częściej występują choroby takie jak atopowe zapalenie skóry, astma, alergiczny nieżyt nosa oraz biegunki w pierwszym roku życia. Reasumując, kolonizacja przewodu pokarmowego dziecka „dobrymi” bakteriami kwasu mlekowego wywiera ogromny wpływ na rozwój i zdrowie dziecka. Co jednak zrobić, gdy poród siłami natury jest niemożliwy (Jańczewska i Domżalska-Popadiuk 2014)?

Probiotyki, czyli pomoc dla dzieci urodzonych w wyniku cesarskiego cięcia

W kształtowaniu prawidłowej mikroflory przewodu pokarmowego u dzieci, które przyszły na świat w wyniku cesarskiego cięcia, pomóc może podawanie odpowiednich szczepów bakterii kwasu mlekowego. Warto jednak pamiętać, iż flora bakteryjna układu pokarmowego utrwala się ok. 2.- 3. roku życia, zatem w celu jej modyfikacji preparat probiotyczny należy zacząć stosować możliwie jak najszybciej. Mianem probiotyków określamy produkty zawierające żywe i starannie wyselekcjonowane szczepy bakterii kwasu mlekowego o udokumentowanym działaniu prozdrowotnym. Skuteczność działania tego typu preparatów polega na hamowaniu odpowiedzi alergicznej, eliminacji bakterii chorobotwórczych i uszczelnieniu ścian jelita. Ponadto bakterie kwasu mlekowego stymulują rozwój układ immunologicznego. Produktem, który może odegrać kluczową rolę przy kolonizacji przewodu pokarmowego dziecka, które nie przyszło na świat w wyniku porodu naturalnego, jest FFbaby. To jedyny na polskim rynku preparat stworzony z myślą o noworodkach, które urodziły się w wyniku cesarskiego cięcia. FFbaby został opracowany przez specjalistów z zakresu mikrobiologii i neonatologii. W skład preparatu wchodzą dwa żywe szczepy bakterii kwasu mlekowego – Bifidobacterium breve PB04 oraz Lactobacillus rhamnosus KL53A. Stosowanie preparatu FFbaby zmniejsza ryzyko wystąpienia u dziecka dysfunkcji przewodu pokarmowego prowadzących do stanów zapalnych jelit, martwiczego zapalenia jelit, a nawet sepsy.

Produkt FFbaby jest przeznaczony do podawania dzieciom, u których występują zaburzenia składu mikroflory przewodu pokarmowego wywołane przedwczesnym porodem, niewielką masą urodzeniową, cesarskim cięciem, niekarmieniem piersią, stosowaniem antybiotykoterapii okołoporodowej matki, antybiotykoterapią noworodka oraz długotrwałym przebywaniem na oddziałach szpitalnych bez możliwości kontaktu z matką.

Preparat FFbaby powinien być podawany noworodkowi już od pierwszych godzin życia w celu kolonizacji jego przewodu pokarmowego przez właściwe bakterie. Produkt ten zawiera polskie szczepy bakterii kwasu mlekowego przebadane na polskich dzieciach, co jest niezwykle ważne, ponieważ inne probiotyki przynoszące świetne rezultaty za granicą, mogą nie wykazywać efektów klinicznych w Polsce. Wynika to m.in. z różnic w sposobie odżywiania.

1) Jańczewska Iwona, Domżalska-Popadiuk Iwona; 2014; Znaczenie kolonizacji bakteryjnej przewodu pokarmowego noworodków donoszonych urodzonych drogą cesarskiego cięcia; Ann. Acad. Med. Gedan; 44; 99-104