Zagrożenia dla dzieci z niską masa urodzeniową

Dzieci, które przyszły na świat z niską masą urodzeniową, mogą być całkowicie zdrowe, a ich rozwój, zarówno na etapie noworodkowym, niemowlęcym, jak i w późniejszych okresach życia, może przebiegać bez najmniejszych problemów, dzięki czemu są w stanie szybko dogonić rówieśników mających normalną wagę wyjściową. Niemniej jednak statystyki badań stanu zdrowia dzieci z niedowagą wskazują na to, że borykają się one częściej z problemami zdrowotnymi, w tym takimi, które wymagają hospitalizacji.

Niska masa urodzeniowa – przyczyny

Niska masa ciała dziecka (hipotrofia) bardzo często wiąże się ze wcześniactwem, ale także z zaburzeniami rozwoju płodu w czasie ciąży, która zakończyła się terminowym rozwiązaniem. Statystycznie dzieci z niską masą urodzeniową mają nieco mniejsze szanse na przeżycie niż normalnie rozwijające się w okresie płodowym, nawet te urodzone jako wcześniaki. Najczęstsze przyczyny niskiej masy urodzeniowej wynikają z nieprawidłowości w pracy lub budowie łożyska oraz pępowiny i są to przede wszystkim: przedwczesne oddzielenie się łożyska, lub jego niewydolność, zawały łożyska, łożysko przodujące, zakrzepica naczyń łożyska oraz nieprawidłowy przebieg naczyń pępowinowych.

Druga grupa przyczyn wiąże się bezpośrednio z rozwijającym się płodem. Należą do nich: wady chromosomowe i choroby genetyczne z uszkodzeniem pierwotnego procesu wzrastania, kości lub tkanek łącznych. Ponadto istotnie wpływają też wady wrodzone układu nerwowego lub serca, wrodzona niedokrwistość czy zespół Franconiego. Większe ryzyko niedowagi mają dziewczynki oraz dzieci pochodzące z ciąży mnogiej.

Kolejna grupa przyczyn łączy się ze stanem zdrowia matki w czasie ciąży. Takie dolegliwości jak: nadciśnienie, choroby serca lub nerek, przewlekłe choroby układu oddechowego, awitaminozy, anemia, cukrzyca, zwiększają prawdopodobieństwo urodzenia maluszka o niskiej masie.

Często niska masa urodzeniowa dziecka wynika także z infekcji wirusowych u ciężarnej, wywoływanych przez wirusy różyczki, cytomegalii, grypy i ospy wietrznej. Nierzadko winowajcami są też pierwotniaki wywołujące toksoplazmozę. Niska masa urodzeniowa charakteryzuje ponadto dzieci matek, które w czasie ciąży piły alkohol, zażywały narkotyki lub wdychały dym papierosowy (zarówno czynne, jak i bierne palaczki). Także zatrucia w trakcie ciąży oraz wady macicy w istotny sposób wpływają na zwiększenie ryzyka wystąpienia niskiej masy urodzeniowej. Warto również zauważyć, że małe dzieci są często potomkami niskich matek.

Zagrożenia dla dziecka

Najcięższe dolegliwości, jakie dotykają dzieci z niską masą urodzeniową, często skutkują niewydolnością oddechową, zwłaszcza u noworodków urodzonych przed 34. tygodniem ciąży. Związane jest to przede wszystkim z faktem, iż w życiu płodowym to właśnie płuca rozwijają się jako ostatnie. Dzieci urodzone tak wcześnie wymagają podawania odpowiednich leków i wspomagania oddechu (tlenoterapii). W późniejszym wieku są bardziej podatne na choroby układu oddechowego i często występuje u nich konieczność podawania dodatkowego tlenu.

Dzieci, których niska masa urodzeniowa wiąże się z niewydolnością łożyskową, rozwijają się niejednokrotnie w małej ilości płynu owodniowego. Skutkuje to problemami z ruchliwością niektórych stawów (przykurczami) u noworodka, a później niemowlęcia. W tym przypadku konieczna jest pomoc ortopedy i fizjoterapeuty, by przywrócić prawidłową pracę stawów. Niewydolna praca pępowiny i łożyska, powodująca słabe dostarczanie tlenu do rozwijającego się płodu, powoduje często występowanie policytemii, czyli produkcję nadmiernej ilości czerwonych krwinek. Skutkiem tego są: gęściejsza niż normalnie krew, cięższa i trwająca dłużej żółtaczka i hipoglikemia. Leczenie takich niemowląt polega na podawaniu dużych ilości płynów, a w niektórych przypadkach wykonuje się transfuzję wymienną, w której czasie pobraną krew zastępuje się innym płynem. Nierzadko u wcześniaków zdarzają się krwawienia z naczyń wewnątrzmózgowych, jednakże w niewielu przypadkach mają one poważne konsekwencje. Tylko w skrajnych sytuacjach ich pojawianie się prowadzi do trwałych uszkodzeń mózgu, a chirurdzy muszą przeprowadzać zabiegi odsysania płynów spod czaszki.

Wcześniaki mają też problemy z odruchem ssania, co wywołuje hipoglikemię, gdy dziecko jest karmione w sposób naturalny. Koniecznie należy wtedy częściej przystawiać malucha do piersi i podawać mu odciągnięty pokarm lub stosować dodatkowe dawki kalorii, np. w formie porcji mieszanki dla niemowląt lub kroplówki z glukozą, aż do ustąpienia hipoglikemii. Proces ten zajmuje z reguły kilka dni.

Żywienie wcześniaków i noworodków z niską masą urodzeniową niesie ze sobą konieczność dłuższego karmienia dożylnego do momentu, ani będą w stanie samodzielnie spożywać mleko matki lub mieszanki dla niemowląt, gdyż dzieci te mają też często problemy z nietolerancjami pokarmowymi.

U dzieci z niską masą, których układ trawienny zaczyna normalnie pracować, pojawia się prawdziwie wilczy apetyt, bowiem w ten sposób ich organizm próbuje nadrobić straty.

Wcześniaki cierpią też często na hipotermię, która związana jest ze słabo rozwiniętą podskórną tkanką tłuszczową, która odpowiada za utrzymanie ciepła w organizmie.

U wcześniaków urodzonych przed 27. tygodniem ciąży wzrasta częstotliwość pojawienia się retinopatii wcześniaczej (ROP). Ponadto częściej niż u dzieci urodzonych w normalnym terminie występują problemy neurologiczne, takie jak padaczka, porażenie mózgowe, ślepota lub głuchota.

Konsekwencje niskiej masy urodzeniowej w późniejszym wieku

Ogólna zasada związana z oszacowaniem szans rozwojowych dziecka mówi, że w przypadku długotrwałego rozwoju noworodek z niską masą urodzeniową ma podobne problemy, jak dziecko urodzone wcześniej, ale z podobną masą. Dzieci takie mogą mieć w późniejszych latach problemy ze sprawnością intelektualną lub nauką, jednak według badań nie jest to równoznaczne z opóźnieniem psychicznym – to jedynie kilkupunktowy spadek na skali IQ. W normalnym, codziennym życiu nie jest to zauważalne ani przez rodziców, ani przez rówieśników. W dorosłym wieku istnieje większe ryzyko pojawienia się takich dolegliwości, jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze lub choroby serca.